“Khi thương mại là bề nổi, thì tiền tệ và dòng vốn là nơi quyết định thắng bại.”
1. Thông báo bất ngờ từ Washington: Tariff tạm hoãn 90 ngày – nhưng chỉ với phần còn lại của thế giới, không phải Trung Quốc
Tối qua, Tổng thống Trump chính thức tuyên bố hoãn áp thuế với tất cả các quốc gia trong vòng 90 ngày – ngoại trừ Trung Quốc.
Số liệu mới công bố đi kèm:
- Mỹ đang đánh thuế lên tới 125% với hàng hóa Trung Quốc
- Ngược lại, Trung Quốc chỉ mới áp thuế 84% với hàng Mỹ
Với mức thuế như vậy, thương mại song phương gần như chắc chắn sẽ rơi về 0 trong vài tháng tới.
Thông điệp của Trump rất rõ:
Không có chuyện Trung Quốc “tuồn hàng” qua nước thứ ba như Việt Nam, Mexico, hay EU.
Mọi lỗ hổng chuỗi cung ứng sẽ bị chặn. Điều này buộc Trung Quốc không thể tiếp tục dùng mô hình xuất khẩu như trước.
Xem thêm: Đòn hồi mã thương của Bắc Kinh: Bán khống Trái phiếu Mỹ
2. Phá giá Nhân dân tệ là con đường còn lại của Tập nhưng nó cũng là con dao hai lưỡi
Trung Quốc đã bắt đầu phá giá CNY trong những phiên gần đây, tuy ở mức độ kiểm soát.
USD/CNY đã tăng lên vùng 7.34, mức cao nhất trong nhiều tháng. Nhưng câu hỏi chiến lược là:
Liệu Bắc Kinh có thể phá giá tiếp nếu xuất khẩu sụp đổ – mà không đẩy chính mình vào một làn sóng tháo chạy vốn (capital flight)?
Đây là thế lưỡng nan:
- Nếu không phá giá, Trung Quốc sẽ khó cạnh tranh được với các quốc gia có chi phí sản xuất thấp như Việt Nam, vốn vẫn được miễn thuế
- Nếu phá giá sâu, dòng tiền có thể chạy khỏi hệ thống tài chính, làm suy yếu thị trường tài sản trong nước, ảnh hưởng đến lòng tin và tiêu dùng nội địa
Và khác với 2015, giờ đây hệ thống kiểm soát vốn của Trung Quốc đã chật vật hơn, trong khi các nhà đầu tư nội địa và quốc tế đều nhạy cảm hơn nhiều với rủi ro tiền tệ.
3. Lối thoát cuối cùng – Châu Âu – cũng đang khép dần lại
Một số chuyên gia hy vọng Trung Quốc có thể dịch trục xuất khẩu sang EU, nhưng điều này ngày càng khó khả thi.
Châu Âu không chỉ không “dễ chịu” hơn Mỹ – mà còn có truyền thống bảo hộ thương mại khắt khe hơn.
- Ủy ban châu Âu đã nhiều lần khởi kiện chống bán phá giá hàng hóa Trung Quốc
- Đức và Pháp ngày càng mạnh tay siết kiểm soát đầu tư, nhất là trong lĩnh vực công nghệ, năng lượng, ô tô
- Ý, Ba Lan, Tây Ban Nha đều đang xoay trục chính sách công nghiệp theo hướng “tự chủ chuỗi cung ứng”
Do đó, khả năng Trung Quốc “thay thế thị trường Mỹ bằng EU” là cực kỳ thấp.
Khi cả Mỹ và EU đều đóng cửa, trong khi khu vực ASEAN bị kiểm soát gắt, Trung Quốc đang thật sự bước vào thế địa chiến thương mại không còn đường lùi.
🔥 Và đó là lúc Bắc Kinh buộc phải ra tay trên chiến trường tài chính: trái phiếu Mỹ – basis trade – và tỷ giá
4. Tariff bị hoãn, nhưng chiến trường tài chính thì không
Ngày 9/4, giữa lúc căng thẳng thương mại Mỹ – Trung lên cao, chính quyền Trump bất ngờ tuyên bố tạm hoãn kế hoạch áp thuế mới với hàng hóa Trung Quốc. Trong khi truyền thông giải thích bằng “thiện chí đàm phán”, thị trường tài chính lại kể một câu chuyện hoàn toàn khác.
Đêm hôm trước, lợi suất trái phiếu Mỹ kỳ hạn 10 năm bất ngờ bứt phá lên trên 4.50% – và 30 năm vượt ngưỡng 5%, mức cao nhất kể từ đầu năm 2022.
Nguyên nhân? Một đợt bán tháo trái phiếu quy mô lớn được kích hoạt bởi Trung Quốc, kết hợp với một cú vỡ Basis Trade mang tính hệ thống.
5. Basis Trade là gì – và vì sao nó là “bom hẹn giờ” trong thị trường tài chính Mỹ?
Basis Trade là chiến lược phổ biến của các quỹ phòng hộ (hedge funds), gồm hai phần:
- Long trái phiếu thật (UST cash bond)
- Short hợp đồng tương lai trái phiếu (Treasury futures)
Lợi nhuận nằm ở chênh lệch giá nhỏ giữa trái phiếu thực và future – thường dưới 0.5%. Do lợi nhuận thấp, các quỹ thường dùng đòn bẩy rất lớn (leverage x15–20), vay tiền từ thị trường repo hoặc từ FED thông qua các hệ thống gián tiếp.
Ước tính của Bộ Ngân Khố Mỹ cho thấy tổng vị thế Basis Trade có thể lên tới hàng trăm tỷ USD – phần lớn được tài trợ bằng nợ ngắn hạn.
Khi chênh lệch bị giãn quá nhanh, như đêm qua – vị thế long trái phiếu mất giá trong khi future không giảm kịp, dẫn tới margin call hàng loạt.
6. Trung Quốc bán trái phiếu – nhưng vô tình (hoặc cố ý) bóp nghẹt hệ thống Basis Trade
Trong hai phiên gần nhất, Trung Quốc được cho là đã bán mạnh trái phiếu chính phủ Mỹ kỳ hạn dài, với mục đích phá giá CNY, tái cấu trúc dòng tiền và tạo áp lực chính sách ngược lên DXY.
Tuy nhiên, hành động này đã kích hoạt cú vỡ basis trade quy mô lớn, bởi:
- Giá trái phiếu thật giảm quá nhanh
- Giá hợp đồng tương lai không kịp phản ứng
- Lãi suất thị trường repo tăng vọt do nhu cầu thanh khoản đột ngột
→ Đầu short không “đỡ” nổi đầu long
Những người ra khỏi vị thế sớm, đặc biệt là các quỹ Nhật, đã thoát được trong khi phần còn lại bị kẹt. Và mỗi người rút khỏi basis trade bằng cách bán trái phiếu và long futures – lại càng mở rộng khoảng cách, tạo ra cú hoảng loạn thị trường giống hệt mùa hè 2020.
7. FED đứng trước khủng hoảng thanh khoản ngầm – và hành động “stealth QE”?
Theo nhiều tín hiệu từ thị trường tiền tệ:
- Nhu cầu repo qua đêm tăng đột biến, đẩy lãi suất thị trường lên cao
- FED có thể đã âm thầm can thiệp, phối hợp cùng BoJ – bơm tiền mua trái phiếu để ổn định thị trường basis, nhưng chưa công bố chính thức
- Báo cáo balance sheet của FED sẽ là nơi duy nhất hé lộ hoạt động này vào cuối tuần
BoJ cũng tổ chức họp khẩn trong đêm – không công bố nội dung, nhưng giới quan sát cho rằng họ đã can thiệp thị trường tiền tệ và lãi suất swap, nhằm tránh bị tổn thương dây chuyền từ Mỹ.
8. Trump tạm dừng thuế quan – vì trái phiếu chứ không hề thiện chí?
Động thái hoãn đánh thuế của Trump không đến từ thiện chí đàm phán, mà có thể là một hành động chiến lược nhằm cứu hệ thống tài chính trước khi sụp đổ từ trong.
Hệ thống Basis Trade là mạch máu vô hình của Phố Wall. Và nếu đứt gãy, nó có thể kích hoạt hàng loạt lệnh bán tự động từ các quỹ lớn – giống năm 2020.
Bessent (cố vấn tài chính thân cận của Trump) đã từng cảnh báo FED về rủi ro của Basis Trade, nhưng chưa được hành động rõ ràng.
Hiện tại, chính quyền Mỹ không thể vừa phát động chiến tranh thương mại – vừa để thị trường trái phiếu rơi vào khủng hoảng thanh khoản. Cần có thời gian để các quỹ deleverage, hạ đòn bẩy, và đây có thể là lý do thật sự Trump chọn “đình chiến tạm thời”.
9. Sự thật phía sau: USD và trái phiếu vẫn là nơi trú ẩn – nhưng là nơi trú ẩn cho ai còn sống sót
Dữ liệu mới nhất từ phiên đấu giá trái phiếu 10Y Mỹ cho thấy:
- Khối ngoại mua tới 87.9% – mức cao nhất trong lịch sử
- Bid-to-cover đạt 2.665 – cao nhất từ tháng 12/2023
- Trong khi đó, khối nội quay lưng – chỉ mua 1.4%, mức thấp thứ ba lịch sử
Điều này cho thấy: niềm tin vào trái phiếu Mỹ chưa mất đi, nhưng nó đang dịch chuyển về tay các nhà đầu tư nước ngoài, trong khi chính nội bộ hệ thống Mỹ đang hoảng loạn.
🎯 Trump tạm hoãn Tariff chỉ vì đang ngăn hệ thống tài chính Mỹ tự bóp cổ mình
Trung Quốc có thể không cố tình đánh sập thị trường. Nhưng họ vô tình chạm vào quả bom tài chính mà chính FED đã gieo từ nhiều năm trước: basis trade với đòn bẩy cao, tài trợ bằng repo giá rẻ.
Và trong khi truyền thông bàn về “thiện chí”, các phòng giao dịch lớn đang nhìn vào basis spread, volume repo, và chuẩn bị cho một kịch bản tồi tệ hơn nếu FED không hành động.
Sự thật phía sau là: Trump hoãn thuế, không phải vì muốn hòa hoãn – mà vì ông biết, không ai có thể đánh nhau khi thị trường repo đang rò rĩ máu.
🎯Thị trường sẽ đi về đâu? – Những nhịp sóng được định hình từ lịch sử
Để hình dung thị trường sẽ đi đâu sau cú bán tháo trái phiếu và vỡ basis trade, ta cần nhìn lại các tiền lệ lịch sử gần nhất khi thị trường tài chính toàn cầu bị rung chuyển bởi biến động lợi suất và thiếu thanh khoản:
- Tháng 9/2019 (Repo crisis)
- Tháng 3/2020 (COVID panic + bond liquidity freeze)
- Tháng 10/2022 (UK gilt crisis)
- Và xa hơn: Asian Financial Crisis 1997, Taper Tantrum 2013
📉 1. Thị trường chứng khoán (Stocks): Định giá lại theo yield và tăng trưởng kỳ vọng
Bài học:
Trong cả 3 khủng hoảng gần nhất (2019, 2020, 2022), sự biến động bất thường của lợi suất đều dẫn đến điều chỉnh mạnh ở cổ phiếu tăng trưởng, nhất là nhóm công nghệ, tiêu dùng không thiết yếu và bất động sản.
- Khi lợi suất dài hạn tăng nhanh, PE bị ép xuống mạnh do chiết khấu dòng tiền
- Nếu đi kèm nỗi sợ thanh khoản → nhà đầu tư sẽ rút vốn khỏi ETF và cổ phiếu high-beta
Hiện tại:
- SPX vẫn đang giao dịch với PE forward > 20, vượt trung bình 10 năm
- Cú sốc trái phiếu vừa qua chưa phản ánh trọn vẹn vào định giá cổ phiếu
👉 Dự báo:
- S&P500 có thể điều chỉnh về vùng 5,850–5,900 trong quý tới nếu lợi suất duy trì > 4.4%
- Nasdaq chịu ảnh hưởng nặng hơn, do tech bị chiết khấu mạnh hơn các nhóm khác
- Vốn sẽ tạm thời chuyển sang Utilities, Energy, và các quỹ cổ tức cao
🏛️ 2. Trái phiếu (Bonds): Chuyển từ ổn định sang “shock-prone”
Bài học:
- Năm 2019, khi repo market đóng băng, lợi suất T-bill tăng vọt trong đêm
- Năm 2020, trái phiếu Mỹ bị bán tháo để lấy USD – bất chấp là “tài sản an toàn”
- Năm 2022, gilt crisis khiến NHTW Anh phải mua trái phiếu khẩn cấp trong panic
Hiện tại:
- Basis trade vỡ, tạo cú sốc thanh khoản ở cả thị trường cash bond và futures
- Các dealer bị ép tăng collateral, trong khi dòng tiền từ các quỹ real money vẫn chưa trở lại
👉 Dự báo:
- Yield 10Y Mỹ dao động trong vùng 5.2–5.6%, dễ bật sốc theo tin vĩ mô
- Curve có thể tái steepen, vì trái phiếu dài hạn bị nghi ngờ nhiều hơn
- Nếu FED không can thiệp rõ ràng → có thể tái hiện cú spike giống tháng 3/2020
💱 3. Ngoại hối (FX): USD paradox – mạnh vì hoảng loạn, yếu vì chính sách
Quá khứ
- Taper tantrum 2013 và COVID crash 2020: USD tăng mạnh do flight to liquidity
- Nhưng sau khi FED bơm thanh khoản (QE), USD đảo chiều cực nhanh
Hiện tại:
- DXY bật lên vùng 105.5 – 107, do USD được mua làm tài sản thanh khoản
- Nhưng kỳ vọng về QE ngầm (stealth liquidity) đang nhen nhóm
👉 Dự báo:
- USD mạnh trong ngắn hạn, đặc biệt với các EM bị rút vốn
- CHF mạnh hơn JPY: Thụy Sĩ không bị kiểm soát lợi suất như Nhật
- CNY chịu áp lực phá giá thêm nếu Trung Quốc không kiểm soát capital flight
🛢️ 4. Hàng hóa (Commodities): Giao điểm giữa cầu vật lý và rủi ro tài chính
Bài học:
- Năm 2020: vàng và dầu bị bán tháo vì margin call – sau đó hồi mạnh
- 2022: lạm phát + chiến tranh → vàng và dầu tăng bất chấp lợi suất
Hiện tại:
- Vàng đã phá $3,100/oz, và giữ vững kể cả khi lợi suất tăng
- Dầu Brent dao động trong vùng $68–70, chịu ảnh hưởng trái chiều: cung thắt – nhưng cầu tài chính yếu
👉 Dự báo:
- Vàng có thể tiến tới vùng $3,200–3,250, nếu FED không công bố QT rõ ràng
- Dầu đi ngang cao, nhưng nhạy cảm với rủi ro tăng trưởng toàn cầu
- Bạc và đồng sẽ biến động mạnh, tùy phản ứng của Trung Quốc (sản xuất – tiêu thụ nội địa)
🧭 Tổng kết: Lịch sử không lặp lại, nhưng nó luôn có xu hướng lặp lại
Lịch sử không phải là chuỗi lặp – mà là tập hợp những hệ quả có điều kiện.
Câu hỏi thực sự không phải “lãi suất bao nhiêu?”, mà là:
“Ai nắm vị thế sai thời điểm – và ai sẽ phải trả giá để hệ thống tồn tại?”
Chìa khóa lúc này:
- Theo dõi basis spread → nếu tiếp tục giãn, thị trường trái phiếu chưa an toàn
- Quan sát bảng cân đối FED – reverse repo → nếu có tăng bất thường, stealth QE đang xảy ra
- Kiểm tra vị thế USD và dòng vốn ETF → sẽ báo hiệu cú xoay tiếp theo
