Trên Phố Wall, có những cuộc chiến không tiếng súng, nhưng khốc liệt không kém bất kỳ cuộc xung đột địa chính trị nào và Basis Trade là một trong những “món hàng nóng”. Basis Trade không đơn thuần chỉ là một nghiệp vụ “chênh lệch giá” thông thường giữa thị trường giao ngay và phái sinh mà nó còn là món vũ khí chính trong những ngày mà trái phiếu Mỹ rơi vào tầm ngắm của Bắc Kinh.
1. Basis Trade là gì?
Basis Trade là một chiến lược giao dịch trong thị trường trái phiếu, trong đó nhà đầu tư khai thác sự chênh lệch giá (gọi là “basis”) giữa giá của trái phiếu Kho bạc Mỹ trên thị trường giao ngay (cash market) và giá của hợp đồng tương lai (futures) của trái phiếu đó.
Nói cách khác, đây là một hình thức arbitrage (kinh doanh chênh lệch) trong thế giới của trái phiếu chính phủ. Giả sử bạn phát hiện rằng:
- Giá hợp đồng tương lai của trái phiếu kỳ hạn 10 năm đang cao hơn giá trái phiếu thực tế cùng kỳ hạn trên thị trường.
- Bạn tin rằng về lâu dài, chênh lệch này sẽ thu hẹp (vì futures và cash bonds cùng dựa trên một tài sản cơ sở).
Vậy bạn sẽ làm gì?
👉 Bạn mua trái phiếu thật (long cash bond) và bán khống hợp đồng tương lai (short futures).
Khi hợp đồng tương lai đáo hạn, hai mức giá sẽ hội tụ, và bạn chốt lời từ sự hội tụ này, miễn là chi phí tài trợ (chi phí đi vay để mua trái phiếu) thấp hơn lợi nhuận thu về.
🧾 Ví dụ cụ thể:
- Giá trái phiếu Kho bạc kỳ hạn 10 năm: 99,50
- Giá hợp đồng tương lai trái phiếu 10 năm: 100,20
- Chênh lệch (basis): 0,70
Nếu bạn:
- Mua trái phiếu thật giá 99,50
- Bán futures giá 100,20
Khi đến kỳ đáo hạn:
- Futures giảm về gần 99,50 → bạn mua lại futures và đóng vị thế short.
- Bạn bán trái phiếu thật trên thị trường → hoàn vốn.
Sau khi trừ chi phí vay mua trái phiếu (qua thị trường repo), phần chênh còn lại chính là lợi nhuận basis trade.
Xem thêm: Trump tạm hoãn Tariff 90 ngày: Sự thật phía sau là gì?
⚙️ Ba yếu tố tạo nên một Basis Trade hoàn chỉnh:
- Long trái phiếu thật – nắm giữ tài sản gốc.
- Short hợp đồng tương lai – phòng hộ biến động giá.
- Tài trợ qua Repo – vay tiền để mua trái phiếu thật.
Lợi nhuận của Basis Trade = Basis (chênh lệch giá) – Chi phí Repo
Đến đây chúng ta lại bắt gặp một khái niệm mới gọi là Repo. Vậy Repo là gì?
2. Repo là gì? Trái tim bơm máu cho Basis Trade
Repo (Repurchase Agreement) là một hình thức vay mượn ngắn hạn có thế chấp trên thị trường tài chính, thường diễn ra qua đêm hoặc trong vài ngày. Trong đó:
- Người đi vay (thường là các ngân hàng hoặc quỹ đầu tư) bán trái phiếu Kho bạc Mỹ cho bên cho vay.
- Đồng thời, cam kết mua lại trái phiếu đó sau một thời gian nhất định, với giá cao hơn một chút – phần chênh chính là lãi suất repo.
🧾 Ví dụ:
Bạn là một quỹ đầu tư muốn làm basis trade, bạn cần:
- Mua trái phiếu Kho bạc kỳ hạn 10 năm
- Nhưng bạn không muốn hoặc không thể dùng tiền mặt → bạn vay tiền qua repo, dùng chính trái phiếu làm tài sản thế chấp.
- Bạn bán trái phiếu đó tạm thời cho một bên cho vay, nhận tiền mặt.
- Sau 1 ngày hoặc vài ngày, bạn mua lại trái phiếu đó với giá cao hơn một chút → trả lại tiền + lãi.
Vậy là:
- Bạn có thể “giữ” trái phiếu mà không cần dùng vốn thật.
- Chi phí repo = chi phí tài trợ cho basis trade
Tuyệt, ta hãy mở rộng đoạn quan trọng này – liên hệ giữa Repo và Basis Trade – như cách một nhà phân tích Phố Wall xâu chuỗi những đường dẫn vốn ngầm, nơi repo là xương sống và basis trade là cánh tay kiếm lời của hệ thống tài chính hiện đại.
3. Liên hệ giữa Repo và Basis Trade – Hai bánh răng chuyển động của chiến lược đòn bẩy
Basis Trade cần repo để tồn tại
Basis trade, về bản chất, là một giao dịch arbitrage giữa thị trường giao ngay (trái phiếu thật) và thị trường phái sinh (futures). Nhưng để mua được trái phiếu thật, các quỹ không dùng tiền mặt – họ dùng repo.
👉 Repo chính là “khoản vay có thế chấp” giúp họ mua trái phiếu mà không cần bỏ vốn thực.
Trái phiếu chính là tài sản thế chấp cho khoản vay. Vòng quay bắt đầu như sau:
- Quỹ đầu tư mua trái phiếu thật (long cash bond)
- Đồng thời bán khống hợp đồng tương lai trái phiếu (short futures)
- Để tài trợ cho vị thế mua trái phiếu, quỹ thực hiện repo – vay tiền mặt bằng cách tạm thời bán trái phiếu vừa mua.
Kết quả:
- Vị thế được tài trợ gần như hoàn toàn bằng đòn bẩy (leverage).
- Chi phí repo chính là “chi phí vốn” của basis trade.
Lợi nhuận của basis trade phụ thuộc vào repo
Công thức lợi nhuận = Chênh lệch giá (basis) – Lãi suất repo
| Biến số | Diễn giải |
|---|---|
| Basis dương (futures đắt hơn cash bond) | Bạn có thể thu lợi nếu repo rẻ |
| Repo tăng | Chi phí tài trợ tăng → Basis trade kém hấp dẫn, có thể lỗ |
| Repo khan hiếm (liquidity squeeze) | Không thể rollover repo → phải bán tháo trái phiếu hoặc futures để đóng vị thế |
Vì thế, dù basis trade nghe có vẻ an toàn và logic, toàn bộ chiến lược đứng trên nền cát của repo.
Khi repo thị trường “rĩ máu” – basis trade sẽ đổ domino
Lịch sử đã cho thấy mối quan hệ nguy hiểm này:
🗓 Năm 2019:
- Lãi suất repo qua đêm đột ngột tăng vọt từ 2% lên gần 10% chỉ trong 48 giờ.
- Các quỹ đang thực hiện basis trade không thể vay đủ tiền để giữ vị thế, dẫn đến tháo chạy ồ ạt khỏi thị trường.
- Giá trái phiếu giảm → gọi ký quỹ → tiếp tục bán tháo → thị trường repo thêm căng.
🗓 Tháng 3/2020:
- Đại dịch Covid khiến thị trường trái phiếu rơi tự do.
- Basis trade sụp đổ, khi chi phí repo tăng và trái phiếu mất giá trị thế chấp.
- Fed buộc phải bơm thanh khoản khẩn cấp vào thị trường repo qua các chương trình repo operations và sau đó là QE không giới hạn.
4. Basis Trade từ góc nhìn của Fed – vì sao họ luôn phải canh chừng repo
🧠 Fed không hề”yêu” basis trade, nhưng không thể mặc kệ nó
Dù không quản lý trực tiếp các quỹ phòng hộ, Fed hiểu rõ rằng:
Basis trade là con dao hai lưỡi – có thể giúp ổn định thị trường trái phiếu, nhưng khi đòn bẩy vượt tầm kiểm soát, nó chính là mồi lửa cho một cuộc khủng hoảng thanh khoản.
🎯 Vì sao Fed phải “canh chừng repo”?
- Basis trade tạo ra nhu cầu repo khổng lồ:
Khi hàng trăm tỷ USD trái phiếu được mua bằng repo, nếu repo căng, các quỹ sẽ phá vỡ vị thế đồng loạt, gây ra vòng xoáy bán tháo như năm 2020. - Repo là kênh truyền dẫn của chính sách tiền tệ:
Fed kiểm soát chi phí vốn ngắn hạn qua ON RRP (Overnight Reverse Repo) và Standing Repo Facility – để đảm bảo các quỹ không bị vỡ trận vì “nghẽn dòng tiền”. - Đòn bẩy từ basis trade có thể gây hiệu ứng domino:
Một sự kiện margin call trong basis trade có thể lan ra các thị trường khác qua kênh tái thế chấp tài sản (rehypothecation), làm rung chuyển cả hệ thống tài chính.
🛡 Fed đã phản ứng thế nào?
| Thời điểm | Hành động của Fed |
|---|---|
| 2019 | Tái khởi động repo operations lần đầu sau 10 năm – bơm $75B/ngày vào hệ thống |
| 2020 | QE không giới hạn, hỗ trợ trực tiếp cả thị trường repo |
| 2021–nay | Mở Standing Repo Facility – “van an toàn” vĩnh viễn cho các Primary Dealers |
Fed hiểu rằng: Nếu repo chết, basis trade chết. Nếu basis trade chết, hệ thống tài chính có thể nghẹt thở.
5. Basis Trade dưới tay các ông lớn như Citadel, Millennium – Đòn bẩy tầng tầng lớp lớp
📌 Cơ chế triển khai basis trade của quỹ lớn:
1. Mua trái phiếu thực (Cash Bond):
Các quỹ thường chọn các trái phiếu “CTD” (Cheapest to Deliver) – rẻ nhất trong danh mục được giao khi đáo hạn futures.
2. Vay repo 1:50 hoặc cao hơn:
- Citadel có thể vay 1 đồng vốn để kiểm soát 50 đồng tài sản nhờ chất lượng trái phiếu cao.
- Repo từ các ngân hàng lớn hoặc chính Fed qua Standing Repo Facility.
3. Bán futures để phòng hộ:
- Hợp đồng tương lai trên CME – bảo đảm vị thế không bị ảnh hưởng bởi biến động lãi suất.
⚠️ Rủi ro đòn bẩy:
Với đòn bẩy cực lớn, chỉ cần spread (basis) biến động vài basis points (bps) là các quỹ có thể mất hàng trăm triệu USD.
Citadel và Millennium quản lý rủi ro cực kỳ tinh vi, nhưng khi lãi suất repo biến động bất thường (như tháng 3/2020), họ cũng bị margin call như thường.
6. Kịch bản đen tối: Basis Trade sụp đổ → Bán tháo lan rộng toàn cầu
📉 Kịch bản “Basis Unwinding Doom Loop” – vòng xoáy tử thần
- Chi phí repo tăng bất ngờ (do Fed thắt chặt hoặc dòng tiền chảy ra)
- Basis trade không còn lời → bị gọi margin
- Các quỹ buộc phải bán trái phiếu để đóng vị thế → giá trái phiếu giảm thêm
- Futures bị ép biến động → spread mở rộng → margin call tiếp tục
- Repo thị trường đóng băng → thiếu thanh khoản toàn hệ thống
🌍 Hệ quả:
| Thị trường | Tác động |
|---|---|
| Trái phiếu | Lợi suất tăng sốc, đường cong lãi suất méo mó |
| Cổ phiếu | Nhà đầu tư tháo chạy khỏi tài sản rủi ro để nắm giữ tiền mặt |
| Crypto | Dòng tiền DeFi rút mạnh, stablecoin depeg, vốn hóa lao dốc |
| Vàng | Có thể tăng ban đầu, nhưng nếu bị margin call chéo, vàng cũng bị bán để xoay vốn |
🛡 Fed sẽ làm gì?
- Cấp thanh khoản tức thì qua repo
- Dừng QT hoặc quay lại QE
- Mở hoán đổi USD với các NHTW khác (FX swap) để cứu thanh khoản toàn cầu
✍️ Lời kết:
Basis trade không còn đơn giản là một trò chơi chênh lệch nó là một mạch ngầm quyền lực, kết nối repo, chính sách tiền tệ và tâm lý rủi ro toàn cầu.
Khi mọi thứ vận hành trơn tru, nó nuôi sống cả hệ thống bằng đòn bẩy tinh vi. Nhưng khi repo khựng lại, ngay cả những tên tuổi như Citadel cũng có thể vấp ngã — và thị trường tài chính toàn cầu run rẩy theo từng nhịp repo qua đêm.
