Ngày 1/10 đang tới gần, và lại thêm một lần nữa nước Mỹ đứng trước cảnh chính phủ có nguy cơ đóng cửa. Nghe quen thuộc hong vì chuyện này không phải lần đầu tiên. Nhưng lần này có gì khác? Nợ công Mỹ đã vượt 35 nghìn tỷ đô, Fed thì hết dư địa bơm tiền thoải mái như trước, còn chính trường thì chia rẽ sâu sắc.
Một bên là Quốc hội cãi vã, một bên là Nhà Trắng loay hoay và ở giữa là hàng triệu nhân viên liên bang, doanh nghiệp, người dân đang nín thở chờ xem lương bổng, dịch vụ công, và cả đời sống thường nhật sẽ bị xáo trộn ra sao.
Shutdown không chỉ là chuyện “mấy ông bà chính trị gia ở Washington đóng cửa tạm văn phòng”. Nó kéo theo cả nền kinh tế: dữ liệu việc làm không công bố, hãng hàng không than phiền có thể chậm chuyến, nhân viên y tế nghiên cứu bệnh dịch bị cho nghỉ không lương.
Và điều quan trọng hơn, nó phơi bày một sự thật khó nuốt: Mỹ là siêu cường số 1, nhưng lại thường xuyên bị chính chính trị nội bộ của mình làm cho tê liệt.
Lịch sử & tiền lệ các lần Chính phủ Mỹ đóng cửa
Chính phủ Mỹ từng nhiều lần phải “shutdown” vì hết tiền. Ba lần shutdown lớn đáng nhớ nhất là:
-1995–96: kéo dài hơn ba tuần vì xung đột ngân sách giữa Tổng thống Bill Clinton và Quốc hội.
-2013: hơn 800.000 nhân viên liên bang phải nghỉ việc, nhiều dịch vụ công cộng bị đình trệ.
-2018–19: dài kỷ lục 35 ngày, làm GDP Mỹ thiệt hại khoảng 11 tỷ USD, trong đó 3 tỷ USD mất vĩnh viễn — tức là nền kinh tế không bao giờ lấy lại được.
Biểu đồ “Duration of U.S. Government Shutdowns since 1976” (Statista)
Nhìn lại thì lần nào cũng gây xáo trộn, nhưng lần này có điểm khác biệt rõ rệt: nợ công Mỹ đã vượt 35 nghìn tỷ USD, trong khi Cục Dự trữ Liên bang (Fed) không còn dư địa để bơm tiền mạnh mẽ như trước. Nghĩa là nếu shutdown xảy ra, tác động có thể sâu hơn, khó gỡ hơn, và để lại vết hằn lâu dài trong lòng nền kinh tế.
Tác động trực tiếp
Ngay khi chính phủ Mỹ “đóng cửa”, điều đầu tiên xảy ra là hàng loạt cơ quan liên bang phải cho nhân viên nghỉ việc không lương (furlough). Con số không hề nhỏ:
41% nhân viên Bộ Y tế & Dịch vụ Nhân sinh (HHS),
64% nhân viên CDC,
75% nhân viên Viện Y tế Quốc gia (NIH)
→ nghĩa là công tác giám sát dịch bệnh, nghiên cứu y tế, và cả dịch vụ chăm sóc sức khỏe công cộng sẽ bị đình trệ. (Nguồn: Reuters, 29/9/2025)
Ở lĩnh vực vận tải – hàng không, các hãng lớn đã cảnh báo nguy cơ chậm chuyến và gián đoạn dịch vụ, bởi shutdown đồng nghĩa thiếu kinh phí duy trì bảo trì và kiểm tra an toàn bay. Khi FAA phải cắt giảm nhân sự, việc giám sát kỹ thuật và an toàn hàng không sẽ bị trì hoãn. (Nguồn: Reuters, 29/9/2025)
Một tác động ít ai để ý nhưng cực kỳ quan trọng: Bộ Lao động Mỹ (BLS) sẽ ngừng phát hành báo cáo việc làm (non-farm payrolls). Đây vốn là dữ liệu hàng tháng mà Fed dùng để đưa ra quyết định lãi suất. Nếu thiếu nó, Fed sẽ rơi vào tình cảnh “mù dữ liệu” ngay trước kỳ họp. (Nguồn: Washington Post, CBS News – 29/9/2025)
Khía cạnh địa chính trị
Shutdown không chỉ là chuyện nội bộ nước Mỹ. Nó còn phát đi những tín hiệu khiến cả thế giới phải nhìn lại.
Trước hết, các chủ nợ lớn như Trung Quốc và Nhật Bản – vốn đang nắm giữ hàng nghìn tỷ USD trái phiếu chính phủ Mỹ (UST) – đã dần giảm mua trong nhiều năm gần đây. Nếu Washington tiếp tục cho thấy sự bất ổn trong chi tiêu và quản lý ngân sách, thì “funding stress” (khó khăn huy động vốn) sẽ càng nặng nề hơn.
Một siêu cường mà đi vay ngày càng nhiều, lại thường xuyên bị chính trị nội bộ chặn ngân sách, thì liệu nhà đầu tư quốc tế còn dám tin tưởng tuyệt đối?
Thứ hai, shutdown gửi đi một thông điệp rối ren. Với đồng minh NATO hay nhóm G7, nó cho thấy nước Mỹ đang bận giải quyết lục đục trong nhà, khó mà toàn tâm toàn ý gánh vai trò lãnh đạo. Còn với các đối thủ như Trung Quốc và Nga, đây lại là cơ hội vàng để tuyên truyền: “Mỹ không còn giữ được hình ảnh ổn định”.
Không phải ngẫu nhiên mà đêm qua, 12 máy bay tiếp nhiên liệu của Mỹ di chuyển qua châu Âu, dù không có thông tin về chiến đấu cơ đi cùng. Động thái này như một tín hiệu răn đe: Mỹ vẫn duy trì sự hiện diện quân sự và sẵn sàng bảo đảm hậu cần cho các chiến dịch lớn.
Song song, Lầu Năm Góc đã yêu cầu các nhà thầu quốc phòng tăng công suất sản xuất lên gấp đôi, thậm chí gấp bốn lần, để chuẩn bị cho kịch bản xung đột trong tương lai với Trung Quốc. Đây là lời nhắc rằng, dù Washington có loay hoay vì ngân sách, thì bóng mây chiến tranh vẫn bao trùm và buộc họ phải gia tăng sức mạnh quân sự.
Cuối cùng, điều đáng nói là tất cả diễn ra đúng thời điểm nhạy cảm: chiến sự Ukraine chưa hạ nhiệt, eo biển Đài Loan luôn căng như dây đàn, và Mỹ thì cần giữ vai trò “ngọn hải đăng ổn định”. Nếu shutdown kéo dài, hình ảnh ấy càng thêm lung lay — để lại khoảng trống mà các đối thủ sẽ tận dụng triệt để.
Trump gặp Quốc hội để thỏa hiệp đóng cửa Chính phủ
Cuộc đấu trí chính trị hiện tại xoay quanh bàn đàm phán giữa Tổng thống Trump và Quốc hội. Hạn chót là hết ngày 30/9, nếu không đạt được thỏa thuận, chính phủ Mỹ sẽ chính thức đóng cửa từ 1/10.
Phía Đảng Dân chủ muốn tận dụng thời điểm này để mở rộng chi tiêu: tăng thêm 1 nghìn tỷ USD, hợp pháp hóa vĩnh viễn tín dụng thuế của Obamacare, bỏ toàn bộ cắt giảm Medicaid, và quan trọng hơn là siết lại quyền của Tổng thống trong việc tự ý cắt khoản chi ngân sách đã được phân bổ.
Họ cũng khăng khăng giữ nguyên các khoản viện trợ quốc tế và tài trợ cho NGO, bất chấp nhiều ý kiến cho rằng các khoản này kém hiệu quả.
Trong khi đó, Đảng Cộng hòa phản đối gộp tất cả vào một gói chi tiêu lớn. Họ muốn tách riêng vấn đề y tế ra khỏi ngân sách, đồng thời chỉ thông qua một gói chi tiêu tạm thời kéo dài đến 30/11 – tức là hoãn thêm hai tháng để mặc cả tiếp.
Nếu hai bên không tìm được tiếng nói chung, hậu quả sẽ đến ngay lập tức: Báo cáo việc làm tháng 9 (NFP) sẽ bị hoãn công bố, khiến Fed “mù dữ liệu” trước kỳ họp sắp tới. Khoảng 41% nhân viên y tế liên bang buộc phải tạm nghỉ, các dịch vụ công bị ngưng trệ.
Thậm chí, chính ông Trump còn tuyên bố nếu shutdown xảy ra, sẽ có thêm khoảng 100.000 việc làm bị cắt bỏ như một động thái cứng rắn.
Các kịch bản
Thoả hiệp phút chót
Nếu hai bên nhượng bộ kịp thời, chính phủ sẽ tránh được cảnh tắt đèn. Nhưng cái giá phải trả là uy tín chính trị bị tổn thương: ai cũng thấy rằng Quốc hội và Nhà Trắng ngày càng chia rẽ, và vấn đề nợ công chỉ bị “đá sang tháng sau”, không hề được giải quyết tận gốc.
Shutdown ngắn (1–2 tuần)
Trong kịch bản này, kinh tế không sụp đổ ngay, nhưng cú hích tâm lý là rất rõ. GDP quý III sẽ có bất ngờ, báo cáo việc làm bị “thao túng”, khiến Fed không có đủ dữ liệu để họp. Nhà đầu tư thì vừa lo vừa bực, vì thị trường cứ “nhảy múa” thất thường theo tin đồn.
Shutdown kéo dài
Đây mới là kịch bản đau đầu. Nếu giống như năm 2018–19, kéo dài cả tháng, kinh tế Mỹ có thể mất hàng chục tỷ đô. Một phần thiệt hại là mất hẳn, không bao giờ lấy lại được. Khi đó, các hãng xếp hạng tín nhiệm như Fitch hay Moody’s sẽ bắt đầu “nắn gân”, cảnh báo hạ điểm uy tín của Mỹ.
Những kịch bản “điên rồ”
Trump cố tình chơi rắn
Thay vì lo tìm cách mở cửa lại, ông Trump có thể để shutdown kéo dài, coi đó như một đòn ép buộc Quốc hội phải cắt giảm mạnh các chương trình chi tiêu xã hội. Thị trường tài chính trong tình huống này sẽ cực kỳ hỗn loạn, biến động như “tàu lượn”.
Fed bị mù thông tin
Nếu shutdown kéo dài vài tuần, không chỉ báo cáo việc làm mà cả CPI, doanh số bán lẻ, GDP đều không công bố. Khi đó Fed buộc phải họp mà không có dữ liệu trong tay, dễ đưa ra quyết định sai lầm. Chỉ cần một bước trật là thị trường toàn cầu rung chuyển.
Địa chính trị chen ngang
Khi Washington còn đang loay hoay, đối thủ có thể “thử lửa”. Trung Quốc có thể gây sức ép ở eo biển Đài Loan, hoặc Nga mở rộng chiến dịch ở Ukraine. Mỹ trong thế khó: chính phủ tê liệt, nhưng lại phải tăng chi quốc phòng để đối phó.
Khủng hoảng tín dụng bất ngờ
Nếu nhà đầu tư mất niềm tin, họ sẽ đòi lãi suất cao hơn mới chịu mua trái phiếu Mỹ ngắn hạn. Khi đó lợi suất tăng vọt, thị trường tài chính “nghẹt thở”, các ngân hàng nhỏ và thị trường repo dễ gặp trục trặc. Đây là tình huống rất nguy hiểm.
Bị hạ tín nhiệm thật sự
Nếu shutdown kéo dài quá lâu, Fitch hoặc Moody’s không chỉ cảnh báo mà có thể hạ bậc tín nhiệm Mỹ. Khi ấy, USD mất vai trò trú ẩn trong ngắn hạn, vàng và Bitcoin sẽ trở thành điểm đến mới cho dòng tiền toàn cầu.
Thay cho lời kết
Cuối cùng, điều còn lại sau tất cả những tranh cãi, mặc cả và đe dọa đóng cửa chính phủ không chỉ là chuyện ngân sách vài tháng tới, mà là hình ảnh của nước Mỹ trong mắt thế giới. Câu hỏi lớn đặt ra: Liệu Mỹ đang đi vào một chu kỳ “suy giảm uy tín”, hay chỉ là một màn mặc cả chính trị quen thuộc?
Nếu đây chỉ là “màn kịch thường lệ”, thì sau 1–2 tuần, Washington sẽ lại mở cửa, thị trường dần ổn định, và mọi thứ quay về guồng cũ. Nhưng nếu là dấu hiệu của một chu kỳ suy yếu thực sự, thì mỗi lần đóng cửa chính phủ lại giống như một nhát dao khứa thêm vào niềm tin toàn cầu đối với đồng USD và sức mạnh của nền kinh tế Mỹ. Đó mới là mối lo dài hạn mà cả Phố Wall lẫn thế giới phải đối mặt.
Liệu gió sẽ thổi về đâu?
Đây có thể coi là một bước ngoặt tài khóa của nước Mỹ, vì nó không chỉ dừng lại ở chuyện “ai nhượng bộ ai” trong vài ngày. Nợ công giờ đã vượt 35 nghìn tỷ USD, trong khi Fed thì không còn dư địa để dễ dàng bơm tiền giải cứu như trước. Mỗi lần chính phủ đóng cửa giờ đây không còn là “vở kịch quen thuộc”, mà biến thành phép thử xem hệ thống tài chính – ngân sách Mỹ còn chịu đựng được bao lâu.
Quan trọng hơn, lần mặc cả này đã chạm tới cấu trúc chi tiêu dài hạn. Đảng Dân chủ muốn biến các chương trình y tế – xã hội thành chi tiêu vĩnh viễn, còn Đảng Cộng hòa thì tìm cách hạn chế và kéo dài thêm thời gian tranh cãi. Nghĩa là cuộc chiến không chỉ xoay quanh vài trăm tỷ USD, mà xoay quanh mô hình nước Mỹ sẽ chi tiêu và vay nợ thế nào trong tương lai.
Ở bên ngoài, tình hình càng căng. Trung Quốc và Nhật – hai chủ nợ lớn nhất – đang giảm mua trái phiếu Mỹ, trong khi các hãng xếp hạng tín nhiệm như Fitch hay Moody’s đã nhiều lần cảnh báo. Nếu lần này shutdown kéo dài, rủi ro bị hạ tín nhiệm thực sự có thể xảy ra. Khi ấy, mỗi đồng đôla Mỹ đi vay sẽ trở nên đắt đỏ hơn, và uy tín đồng USD trên thị trường toàn cầu cũng lung lay.
Nói cách khác, hoặc Washington thay đổi cách quản lý ngân sách để lấy lại niềm tin, hoặc Mỹ sẽ bước vào chu kỳ suy giảm uy tín thật sự. Và đó mới là điều khiến thị trường tài chính toàn cầu phải nín thở chờ đợi.
